مقدمه
در بسیاری از کشورها به منظور کمک به مراجع تجاری و قانونی، در جهت حصول اطمینان و حفظ کیفیت مناسب محصولات در عرصه ملی و اجرای عملیات مناسب در جهت حمایت از مصرف کنندگان و کاربران، همگام با حفظ و ارتقاء بهره وری اقدام به احداث آزمایشگاه های مرجع نموده‌اند. این آزمایشگاه‌ها در سطح ملی و حتی در سطوح منطقه ای و بین المللی راه اندازی شده اند و جهت حمایت از طرح های گواهی محصول، خرید و فراهم آوردن محصولات در جهت رفع ملزومات دولتی و برآورده نمودن مقاصد آنها نقش مهمی را ایفا میکنند.
ماهیت ویژه یک آزمایشگاه آزمون تخصصی، بدون در نظر گرفتن فناوری های درگیر و نیازهای عام و خاص اینگونه آزمایشگاه‌ها، به عواملی نظیر شرایط محیطی مناسب، خدمات، لوازم و تجهیزات مورد آزمون بستگی دارد. فلذا یکی از مهم ترین عوامل در طراحی و ساخت یک آزمایشگاه آزمون، انعطاف پذیری برای کارکردهای متفاوت و تجهیزات مورد نیاز است.
از آنجاییکه آزمایشگاه به لحاظ کیفیت نقش بسیار حیاتی را در پایش محصولات ایفا میکنند پیشگیری از خطا در آزمون‌های انجام شده به دقت و حساسیت هر چه بیشتر در این مراکز بستگی دارد که این مهم نیازمند همکاری و تعامل متقابل میان بخش خصوصی و دولتی است تا بتوان نسبت به اجرای صحیح آزمون مطابق با قوانین و مقررات موجود و با توجه به سیاست‌های حاکمیتی اقدام لازم را به‌عمل آورد.
در واقع با سیاست گذاری صحیح و حصول اطمینان از عملکرد سطح کیفی و کمی آزمایشگاه و ساماندهی خدمات آنها به منظور افزایش بهره‌وری فعالیت های مربوطه در جهت اخذ گواهینامه تائید صلاحیت بین المللی مطابق نیاز های فعلی و آتی آزمایشگاه، نسبت به روند بهبود عملکرد و تسریع در امر پاسخگویی به مشتریان و در جهت توسعه این فعالیت ها اقدامات موثری را انجام داد. رسالت آزمایشگاه معتمد، ارائه نتایج معتبر به منظور کمک به رفع چالش های صنعتی و توسعه صنایع مربوطه و ارزیابی محصولات مرتبط با سلامت و ایمنی عمومی در جهت رشد و ارتقاء این شاخص ها در جوامع بشری است و با استقرار استاندارد ISO/IEC 17025 که در موضوع آن اشاره به الزامات عمومی برای احراز صلاحیت جهت انجام آزمون و کالیبراسیون میشود و در برگیرنده انواع آزمون و کالیبراسیونی است که با استفاده از روش های استاندارد و روش های ابداع شده در خود آزمایشگاه انجام میگیرد، میتوان به اثبات مواضع آن پرداخت.
لازم است در مورد استانداردسازی آزمایشگاه ها به عنوان متولی نظارت بر نمونه های تولیدی/ وارداتی کشور و تضمین سلامت جامعه رویکرد مناسبی صورت پذیرد و به منظور انسجام و گسترش فعالیت های جاری موارد ذیل بسیار حائز اهمیت میباشد.
- استقرار استاندارد در بخش های مختلف آزمایشگاه (جهت انجام بررسی و آزمون های مربوطه)؛
- تدوین ورودی ها و مراحل طراحی، مدیریت ریسک و تصدیق و صحه گذاري آزمایشگاهی ( مشخصات ایمنی، عملکردی، اثربخشی، نیاز مشتری، مقررات ملی و بین المللی)؛
- کمک به توانمندسازی علمی و فنی بخش خصوصی تولیدی و مراکز رشد دانشگاه های کشور ؛
- حمایت از طرح‌های فناورانه محصول محور مشترک دانشگاه و صنعت منطبق بر نیازهای نظام سلامت ؛
با توجه به اهمیت و ضرورت کنترل کیفی محصولات به عنوان عامل مؤثر بر سلامت افراد جامعه با هدف جلب اعتماد و افزایش سطح رضایتمندی مشتریان،
بایستی موارد زیر را سرلوحه عملکرد آزمایشگاه قرار داد:
- تامین منابع و تضمین کیفیت فعالیت‌های آزمایشگاهی به منظور حفظ و ارتقاء ایمنی؛
- بکارگیری، تقویت و توسعه نیروی انسانی توانمند متعهد و متخصص دارای صلاحیت؛
- ايجاد انگيزه، ارتقاي سطح مهارت و كارايي پرسنل از طريق آموزش‌هاي سيستماتيك و مستمر؛
- ایجاد یک نظام کارآمد و پاسخگو به منظور ارائه خدمات بهتر به مشتریان و پیگیری بموقع و مناسب شکایات رسیده و ارزیابی رضایتمندی آنها جهت اطمینان از انجام صحیح و دقیق مسئولیت‌های آزمایشگاه؛
- تقویت و توسعه دامنه فعالیت‌های مرتبط با آزمون‌ها، ظرفیت‌های آزمایشگاهی و به روزآوری روش‌های کنترل کیفیت معتبر و کارآمد بر اساس استانداردهای بین المللی مربوطه؛
- انتخاب مناسب تامین‌کنندگان و پیمانکاران ذیصلاح؛
- بهبود مستمر در مجموعه فعالیت‌ها و عملکردهای آزمایشگاه و تداوم اثربخشی در مجموعه؛
- پيشگيري و کاهش ريسک هاي احتمالی جنبه هاي زيست محيطي موجود در آزمايشگاه.
برنامه ریزی مورد نیاز جهت بهبود وضعیت، بررسی و ارزیابی تقاضا برای آزمون تجهیزات و خدمات، ضمن اجرایی نمودن روش‌های استاندارد انجام آزمون و رسیدن به اطمینان مطلوب در سطح کیفی با ارتقاء زیر ساخت ها انجام میپذیرد و با توجه به شرایط کشور در دوره های گذشته در فراهم کردن تجهیزات حساس با فن آوری بالای پزشکی، یکی از راه های مهم و حیاتی، تست و ارزیابی تجهیزات با تکنولوژی بالا بر اساس استانداردهای بین المللی است و با سنجش میزان تطابق اینگونه استانداردها میتوان از عملکرد دقیق و صحیح این دستگاه ها اطمینان حاصل نمود. لذا ابتدا شناسایی وضع موجود، برنامه‌ریزی جهت رسیدن به مطلوب با ارتقاء زیر ساخت ها در راستای پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاهی و همجهت با بررسی در سطوح اطمینان کیفی و فنی استاندارد است که بکارگیری تجهیزات کالیبره بین المللی و اجرایی نمودن روش های انجام آزمون توسط پرسنل آموزشدیده به همراه مشورت از اساتید دانشگاه و بررسی تقاضا برای آزمون تجهیزات به منظور ارزیابی کیفی کالاها و خدمات از مهمترین برنامه هاست.
جهت برآورده نمودن الزامات بایستی اقدامات مورد اشاره ذیل را اجرایی نمود:
- مطالعه استاندارد های مربوطه و تدوین دستورالعمل های اجرایی آزمون تجهیزات مختلف با استاندارد های متداول؛
- آموزش نیروی متخصص و کارشناس جهت انجام آزمون های مورد نظر؛
- پیاده سازی الزامات استاندارد آزمایشگاهی 17025 ( الزامات سیستمی _ فنی )؛
- بررسی قابلیت ردیابی و چگونگی کالیبراسیون تجهیزات کنترل کیفی و برآورد هزینه آن؛
- برآورد هزینه مالی جهت تجهیزات کنترل کیفی.
و دستاوردهای ذیل را در بر خواهد داشت:
- تامین نیاز داخل کشور جهت استفاده از دستگاه های مناسب و دقیق در بخش های مد نظر ؛
- ایجاد اشتغال برای نیروهای متخصص و فنی ؛
- ایجاد بستری مناسب در آزمایشگاه جهت تقویت توان علمی، ارتقاء دانش و مهارت پژوهشگران ؛
- راه اندازی، تجهیز و توسعه زیر ساخت‌ها ؛
- ارائه خدمات متناسب با نیاز مرکز ضمن بومیسازی کنترل کیفیت ؛
- بالا بردن رتبه در سطح ملی و بین المللی ؛
- نهادینه کردن پژوهش محوری و تصمیم گیری مبتنی بر پژوهش در ارائه خدمات ؛
- ایفای نقش در حوزه پژوهش و فناوری و در راستای دستیابی به اهداف کلان نظام و نقشه جامع علمی کشور ؛
- توسعه ارتباط با صنعت و تجاری سازی محصولات .
